ROMANOV KOYUN VE KUZULARI
19 Şubat 2016 Cuma
14 Şubat 2016 Pazar
3 Eylül 2013 Salı
kuzuların beslenmesi
KUZULARIN BAKIM VE BESLENMESİ
Kuzular, koyunculuk işletmesinin karlılığı ve işletmenin geleceği için son derece önemlidir. Kuzuların normal büyümesi ve sağlıklı olması için, doğum ağırlığının 4-5 Kg civarında olması gerekir. Gebe koyunların, özellikle gebeliğin son döneminde yeterli beslenmeleri doğum ağırlığını önemli seviyede etkiler.
DOĞUM ÖNCESİ HAZIRLIKLAR
Kuzulama zamanı yaklaşınca,koyunlar,ağıllar,yemler ve mera hazırlanmalı.Bu hazırlıklar yapılınca,kuzulamada hiç sıkıntı olmaz. Çiftçide,koyunda,kuzuda rahat eder.
Gebe koyunlarımıza gebeliğin son 1,5 ayında ilave kesif yem vermeliyiz.
Anaç koyun hazırlığı:
Doğuracak koyunlar ötekilerden ayrılır. Bunların memeleri üzerindeki kıllar kırkılır.
Ağıl hazırlığı:
Doğuracak koyunlar özel hazırlanan bölmelere alınır. Bu bölmeler temiz olmalı. Badanası yapılmalı, altına bolca altlık sermelidir.
Doğum yeri, geniş ve kuru bir yer olmalıdır. Sıcak ve aydınlık olması da gerekir. Gece doğumu olabilir. Onun için, gece de aydınlatılmalıdır.
CEREYAN OLMASIN
Koyunların doğum yapacağı yer korunaklı bir yer olmalıdır. Hava akımı, yani esinti olmamalıdır.Hava cereyanı koyunu ve kuzuyu üşütür, hasta eder. Hava soğuksa doğum bölmesi ısıtılmalıdır.
Yem hazırlığı:
Doğum sonrası koyuna verilecek kuru ot ve kesif yemi (süt yemi) hazırlanmalı.
Mera hazırlığı:
Meranın temiz yerleri anaç koyunlar için ayrılmalıdır.Anaç koyun iyi besleme yapılacağı için bolca iyi kaliteli ot hazır etmeliyiz.
KUZULAMASI YAKLAŞAN KOYUN
Kuzulaması yaklaşan koyun huzursuzdur. Hareket halindedir. Genellikle sakin ve tenha yer arar. Ferç (vulva) şişer ve ferçten akıntı gelmeye başlar. Memeler büyür. Kaburgalar ile sağrı arasında bir çukurluk meydana gelir. Doğum yaklaşınca sancı ve ıkınma başlar.
Doğum için yardım istemez. Koyunlar genel olarak normal doğum yaparlar. Güç doğuma pek seyrek rastlanır. Bazen yavru ters gelebilir. Kuzu çok iri olduğu için doğum güçleşebilir. Sancı başladıktan 1 sa. sonra doğum başlamalı. Sancıdan sonra 1 sa. geçtiyse ve doğum başlamadıysa, yardım gerekir.
Kuzu doğar doğmaz arka ayaklarından tutulur ve sallanır.
Ağız ve burun etrafındaki sümüksü maddeler temizlenerek kuzunun nefes
yolları açılır. Böylece kuzunun rahat nefes alması sağlanır. Doğan
kuzu ıslaktır, bu sebeple havlu ile biraz kurulandıktan sonra anasının
yanına bırakılır.
Doğumu müteakip kuzu ve anası soğuk ve hava cereyanından mutlaka korunmalıdır. Şayet doğum sonrası kuzunun anası ölmüş veya ikiz doğum nedeniyle ananın sütü yeterli gelmiyorsa kuzu başka bir koyuna alıştırılır. Yani kuzuya süt ana bulunur. Şayet yakma hadisesi gerçekleşmez ise biberonla elle beslenir.
AĞIZ SÜTÜ (KOLOSTRUM)
Kuzular doğumdan sonra ağız sütünü mutlaka almalıdır. İlk 24 sa.ten sonra ağız sütü verilmesi durumunda geç kalmış oluruz. Bazı yetiştiriciler ağız sütü ishal yapıyor diye hiç içirmemekte veya az içirmektedirler. Bu uygulama tamamen yanlıştır. Eğer ağız sütünü içirmezsek kuzularımız hastalanır ve iyi gelişemezler.
KUZULARIN BESLENMESİ
Kuzular, bir haftalık oluncaya kadar analarıyla doğum bölmesinde kalırlar. Şayet ikiz doğum ise bu süre birkaç gün daha uzatılabilir. Bir hafta sonra mera ve hava şartları müsaade ettiği sürece ana koyunlar meraya çıkarılır. Kuzular ise yaş gruplarına ayrılarak kuzu bölmesine konurlar. Emiştirme, sabah ve akşam olmak üzere günde iki kez yapılır.
Kuzuların önüne 15. günden itibaren kaliteli kuru ot veya kuru yonca otu ve kuzu başlangıç yemi konulur. Kuzular böylece yavaş yavaş yemeyi öğrenirler. Kuzular bir aydan sonra meraya çıkartılabilir. Kuzu sürüleri anaç sürüden ayrı olarak otlatılmalı ve sürü mevcutları 150-200 kuzu arası olmalıdır.
Damızlığa ayrılan kuzular 3-4 ay analarını emerler. Sütten kesimden sonra erkek ve dişi kuzular ayrı sürüler halinde otlatılırlar. Meraya ilave olarak günde 200-300 gr. kesif yem takviyesi yapılmalıdır.
Kış mevsiminde doğan kuzular meraya çıkamadıkları için onlara iyi kalitede kuru ot veya kuru yonca otu temin etmeliyiz. Zorunlu olmadıkça kuzulara hububat samanı vermemeliyiz. Çünkü, kuzular samandan yeteri kadar yararlanamazlar. Kuzu bölmelerinde kuzuların önünde sürekli temiz ve ılık su ve yalama taşı bulundurmalıyız.
ERKEK kuzulara günde 1 kg kuru ot veya kuru yonca otuyla 300-400 gr. kesif yem vermeliyiz.
DİŞİ kuzulara günde 700 gr. kuru ot veya kuru yonca otuyla 200-250 gr. kesif yem vermeliyiz. Bu miktarlar mevsim ve kuzunun durumuna göre bir miktar artırılabilir.
Kuzular kuzu bölmelerine yaş veya cüsse büyüklüğüne göre gruplar halinde konmalıdır. Aksi halde zayıf kuzular güçlü kuzuların arasında yem yiyemezler, kavruk kalırlar ve kuzu ölümleri artar.
KUZU BÜYÜTÜRKEN ŞU HUSUSLARA DİKKAT EDELİM!
• Kuzu bölmelerinin altı temiz ve kuru olmalı ve hava cereyanı olmamalıdır.
• Kuzu bölmelerinde kuzu sayısı aşırı olmamalıdır.
• Kuzunun anasını emip ememediğini en iyi emişme sırasında tespit edebiliriz. Anasını bulamamış kuzu sürekli meler, bir telaş içindedir, daima anasını arar, midesi çökmüştür. Zamanla iyice zayıflar eğer fark edemezsek kuzu ölebilir.
• Kuzulara 15’ inci günden itibaren kaliteli kuru ot ve kuzu başlangıç yemi verelim.
• Kuzular meraya çıkmaya başlayınca otlatma öncesi bir miktar kuru ot verelim ve mutlaka enterotoksemi (başak, kılcık) aşısını yaptıralım.
Aşağıda birkaç kesif yem örneği bulunmaktadır.
KUZU BESİSİ
Kuzu besisi koyunculuğun en önemli kısmıdır.Çünkü koyunculukta yetiştiriciye para kazandıracak en avantajlı et üretimi kuzu besisi döneminde olur.
Kuzuların besisi, besi süresi ve besi sonu ağırlığına göre aşağıdaki şekillerde yapılır.
Entansif (Yoğun) Kuzu Besisi:
En uygun besi olup, dört aylığa kadar olan besi şeklidir.
Genç kuzuların entansif besisinde kuzular 300-350 gr’lık ortalama günlük canlı ağırlık artışıyla, 4 aylık olduklarında 35-40 kg canlı ağırlıkta olmalıdırlar. Bu yaşta kesilmiş kuzular et rengi, yağlılık, sertlik, nemlilik vb. diğer et özellikleri bakımından tüketiciyi tatmin etmelidir.
Bu sistemde öncelikle anaç sürümüz gayet sağlıklı ve süt verimi en azından yavrusunu rahatlıkla besleyecek düzeyde olmalı ve yavru yüksek ağırlıkta doğmuş olmalıdır. Sürümüzde yapacağımız gençleştirme oranını tespit ettikten sonra, kendimize damızlık olarak tespit ettiğimiz hayvanları 105 gün kadar anadan süt emzirmeye devam etmeliyiz.
Bunun dışında kalan kuzuları da besi hayvanı olarak kabul etmeliyiz. Besiye alınacak kuzular 45 gün civarında, hem anadan süt emmeli ve hem de bir yandan dane yem yemeye alışmalıdır. Kuzular 45 günlük olunca canlı ağırlıkları da 15-20 kg’ a ulaşmalıdır.
Bu ağırlığa ulaşacak kuzuları da sağlıklı bir yerli sürüye
etçilik vasıfları iyi durumda olan bir kültür ırkı koçu (Karacabey
Merinosu, Konya Merinosu ve bazı özel kuruluşların ithal ettiği etçi
koçlar vb.) yerli anaç sürüyle melezleyerek elde edebiliriz.
Çünkü birinci melez döller genelde hem ananın hem babanın üstün yönlerine sahip olarak doğmaktadırlar.
Kuzuları erkenden kesiyoruz. Kuzu 8-10 kg olunca doğru kasaba gidiyor. Hem çiftçinin kaybı hem ülkenin kaybı var. Kuzular 1,5-2 ay süt emseler, sonra 2 ay kadar besiye alınsalar, 18-20 kga kolayca ulaşabilirler.
45 günlük besilik kuzular tamamen analarından ayrılarak ayrı bir bölmeye alınmalı ve önlerine beside kullanacağımız yemler konularak birkaç gün içerisinde alışmaları sağlanmalıdır. Bu durumdaki kuzu anadan ayrılma stresini 2-3 gün içerisinde atlatacak ve en fazla bir hafta içerisinde yeni şartlara uyum gösterecektir.
Kuzular havadar ve temiz bir ortamda bulunmalı ve önlerinde devamlı temiz içme suyu bulunmalıdır.
Yem fabrikalarından temin edeceğimiz veya kendi imkanlarımızla yapabileceğimiz besi yemleriyle bir haftalık alıştırma döneminden sonra 60 gün kadar beside tutabiliriz. Bu süre sonunda kuzularımızın ayakta ortalama canlı ağırlıklarını 35-40 kg civarına ulaştırmış olmalıyız.
Yapılan bir çok araştırma göstermiştir ki, 40 kg canlı ağırlıktan sonra kazanılan her kg canlı ağırlık, daha çok iç yağı ve kabuk yağı şeklinde olmaktadır. Bu durum, aynı zamanda kesim hanelerde etin kaliteli kuzu eti fiyatlarından alınmasında sıkıntılar oluşturmaktadır. Eskiden beri şikayetçi olduğumuz erken kuzu kesimini bu şekilde yok etmiş oluruz ve her yıl yüz binlerce tonu bulan et kaybını engellemiş oluruz.
Bu sistemin ayrı bir avantajı da yavrusu besiye alınacak anaç koyunun 45 gün sağımına devam edilerek sütten bir kazanım sağlanmasıdır. Elde edilecek bu sütle yavruya verilecek besi yemlerinin masrafı karşılanabilir.
Kuzu besisinde kullanabileceğimiz yoğun yem karışımlarına örnek reçeteler.
Yoğun kuzu besisine başlarken şunlara dikkat edilir:
Alıştırma :
Besiye başlarken, kuzulara hemen besi yemi verilmez. Hayvanlar sindirim bozukluğuna uğrar. Önce, kuzu büyütme yemine azar azar besi yemi katılır. Sonra, her iki yem ayrı yemliklere konur. Böylece bir hafta alıştırılır, sonra büyütme yemi verilmez olur.
Sütten kesme:
Besiye alınan kuzular sütten kesilir. Hem süt, hem besi yemi kuzuya ağır gelir. Koyun kuzusunu görmezse sütü kesilmez. Ama, besiye başladıktan sonra 15 gün kadar, sağımdan sonra kuzular analarının yanına katılabilir.
Erkek besisi:
Erkek kuzular, aynı yemi yedikleri halde, dişi kuzulardan daha çok et tutarlar. Erkeklerin besi kabiliyeti daha yüksektir. Onun için, yoğun kuzu besisinde erkek kuzular daha iyi sonuç verir.
Aşı:
Besiden önce, kuzulara enterotoksemi aşısı yapılmalıdır. Meraya çıkmamış kuzularda parazit mücadelesi gerekmez.
Selenyum:
Bazı bölgelerin toprak ve bitkilerinde selenyum eksikliği görülür. Buralarda, kuzularda beyaz kas hastalığı çıkar. Onun için, kuzulara selenyumlu, E vitaminli mineral ve vitamin karışımları verilir.
Yoğun kuzu besi için şöyle bir yemleme düzenlenebilir:
SÜT KUZUSU BESİSİ :
Bu da hızlı besidir ve 4 ayda 35-40 kg canlı ağırlık elde etmek için yapılır. Kuzu hem anasını emer, hem de bolca kesif yem yer. Çok kaliteli eti olur, ancak 4 ay boyunca koyunun sütü kuzuya gider. Bu da önemli kayıptır.
Süt kuzusu besisinde kuzuların gelişmesi daha çok anaların süt verimine bağlıdır.Bunun için anaç koyunlar 16 haftalık besi süresince fazla süt verebilmeleri için çok iyi beslenmelidirler.
Şüphesiz süt kuzularının hızlı gelişmesi için ana sütü ile
aldıkları besin maddeleri hiçbir zaman yeterli değildir. Bunun için
kuzulara 2 haftalık olmalarından itibaren yiyebildikleri kadar kesif
yem verilmelidir. Ayrıca iyi kaliteli yonca ve çayır otları
verilebilir.
Kuzuların suyu da eksik olmamalıdır.
Aşağıdaki çizelgede besi sırasında kuzulara verilecek kesif yem ve ot miktarları gösterilmiştir.
11. haftadan sonra kuru ot kuzular daha fazla kesif yem yiyebilsin diye sınırlandırılıyor. Kesif yemler , tahıllar ve yağlı tohumlardan oluşur.Arpa, mısır, buğday ve yulaf gibi tahıllar kesif yemin % 70-80’ i kadar olmalıdır.Soya küspesi, pamuk tohumu küspesi, ayçiçeği küspesi gibi yağlı tohum küspeleri de % 20-30 kadar olmalıdır. Tabii, bunlara mineral maddeler ve vitaminler de eklenmelidir. Yem örnekleri:
UZATILMIŞ KUZU BESİSİ
Daha az kesif yem ve daha çok kaba yem ile yapılan besidir. Uzun sürer.
Kuzular 3 aylık olunca sütten kesilir, en iyi meraya salınır.3-4 ay merada beslenir. Mera çok iyi değilse, günde 2-4 kg silo yemi yedirilir (mısır, pancar yaprağı, çayır otu silajı gibi). Ayrıca, günde 500-600 gr. da kesif yem verilir.
Bu besi sonunda, kuzular 40-50 kg canlı ağırlığa ulaşırlar.
TOKLU BESİSİ
Kuzular 10-12 aylık oluncaya kadar besiye alınır. Besi sonunda 55-60 kg gelmeleri beklenir.
Toklu besisinin geçerli olacağı şartlar tamamen mera ağırlıklı koyunculuk yapılan yerlerdir. Entansif şartların sağlanamadığı yani yoğun kuzu besisine uygun şartların olmadığı yörelerde ekonomik olabilecek bir besi şeklidir.
Bu durum Doğu Anadolu bölgemiz şartları için söz konusudur. Bu bölgemizde yüksek yaylalarda bulunan otlakların değerlendirilmesi ile ilgili gelenek haline gelmiş pek masraf gerektirmeyen bir besi şeklidir.
Erkek kuzular, İlkbahardan başlayıp sonbahara kadar meralarda otlatılır. Meraların geniş ve zengin olması gerek. Büyük kuzu sürüleriyle, ucuz bir besi sonunda, her toklu 50-55 kg.a ulaşır.
Ağılda toklu besisi
Kuzular 6 aylıktan sonra daha yavaş büyürler. Ağırlık artışı azalır. Kilo artışı için daha çok yem vermek gerekir. Onun için besicilikte kar azalır.
Beside kullanılan kesif yem asla % 70’ den fazla olmamalı ve tam besi yemlerine hemen geçmemelidir. Besi yemi alıştırarak verilmelidir. Önce azar azar, sonra biraz daha fazla vererek, 15 gün kadar bu alıştırmaya devam etmelidir. Başlangıçta 400-450 gr. kesif yem verilir. Her gün 100-200 gr. artırılarak yedirilir.
Çiftçilerimiz toklu besisinde saman ve yaş pancar posasını çok kullanırlar.
OT MU, SAMAN MI?
İyi kalite çayır otunun protein değeri, samanın 4 katıdır. Enerji değeri ise 1,5 katıdır. Ayrıca, otun mineral ve vitaminleri samandan çok daha zengindir.
Yaş pancar posasının % 90'ı sudur . 1 kg. kuru otun verdiği enerjiyi, 5-6 kg yaş pancar posası verebilir. Besin maddeleri bakımından çok fakirdir. Eğer çok kolay ve ucuza bulabiliyorsak, beside kullanabiliriz. Ancak, aşırı şekilde kullanmak, besiyi buna dayandırmak hata olur. Tavsiye edilmez.
Toklu besisine başlarken şunlara dikkat etmelidir:
Dinlendirme:
Besiye alınacak toklular uzaktan getirilmiş olabilirler. Hayvanlar hırpalanmış, yorulmuştur.Aç olabilir, susuz olabilir. Dayanıklılığı azalmıştır. Hemen hastalanabilirler. Ölebilirler. Onun için önce güzelce dinlenmeleri gerekir. Birkaç gün kuru çayır otu ve yonca verilir, hemen besiye başlanmaz.
Parazitler:
İç ve dış parazitler hayvanın yediğine ortaktır. Hayvanı halsiz düşürür. Onun için, parazit mücadelesi yaparak işe başlamak gereklidir.
Kırkım:
Kırkım hem yararlı, hem karlıdır. Hele sıcak mevsimde veya kapalı ahırda besi yapılıyorsa, kırkım gerekir. Soğuk ve yağışlı zamanlarda ise kırkımdan vazgeçmek doğru olur.
Kuzular, koyunculuk işletmesinin karlılığı ve işletmenin geleceği için son derece önemlidir. Kuzuların normal büyümesi ve sağlıklı olması için, doğum ağırlığının 4-5 Kg civarında olması gerekir. Gebe koyunların, özellikle gebeliğin son döneminde yeterli beslenmeleri doğum ağırlığını önemli seviyede etkiler.
DOĞUM ÖNCESİ HAZIRLIKLAR
Kuzulama zamanı yaklaşınca,koyunlar,ağıllar,yemler ve mera hazırlanmalı.Bu hazırlıklar yapılınca,kuzulamada hiç sıkıntı olmaz. Çiftçide,koyunda,kuzuda rahat eder.
Gebe koyunlarımıza gebeliğin son 1,5 ayında ilave kesif yem vermeliyiz.
Anaç koyun hazırlığı:
Doğuracak koyunlar ötekilerden ayrılır. Bunların memeleri üzerindeki kıllar kırkılır.
Ağıl hazırlığı:
Doğuracak koyunlar özel hazırlanan bölmelere alınır. Bu bölmeler temiz olmalı. Badanası yapılmalı, altına bolca altlık sermelidir.
Doğum yeri, geniş ve kuru bir yer olmalıdır. Sıcak ve aydınlık olması da gerekir. Gece doğumu olabilir. Onun için, gece de aydınlatılmalıdır.
CEREYAN OLMASIN
Koyunların doğum yapacağı yer korunaklı bir yer olmalıdır. Hava akımı, yani esinti olmamalıdır.Hava cereyanı koyunu ve kuzuyu üşütür, hasta eder. Hava soğuksa doğum bölmesi ısıtılmalıdır.
Yem hazırlığı:
Doğum sonrası koyuna verilecek kuru ot ve kesif yemi (süt yemi) hazırlanmalı.
Mera hazırlığı:
Meranın temiz yerleri anaç koyunlar için ayrılmalıdır.Anaç koyun iyi besleme yapılacağı için bolca iyi kaliteli ot hazır etmeliyiz.
KUZULAMASI YAKLAŞAN KOYUN
Kuzulaması yaklaşan koyun huzursuzdur. Hareket halindedir. Genellikle sakin ve tenha yer arar. Ferç (vulva) şişer ve ferçten akıntı gelmeye başlar. Memeler büyür. Kaburgalar ile sağrı arasında bir çukurluk meydana gelir. Doğum yaklaşınca sancı ve ıkınma başlar.
Doğum için yardım istemez. Koyunlar genel olarak normal doğum yaparlar. Güç doğuma pek seyrek rastlanır. Bazen yavru ters gelebilir. Kuzu çok iri olduğu için doğum güçleşebilir. Sancı başladıktan 1 sa. sonra doğum başlamalı. Sancıdan sonra 1 sa. geçtiyse ve doğum başlamadıysa, yardım gerekir.
|
Doğumu müteakip kuzu ve anası soğuk ve hava cereyanından mutlaka korunmalıdır. Şayet doğum sonrası kuzunun anası ölmüş veya ikiz doğum nedeniyle ananın sütü yeterli gelmiyorsa kuzu başka bir koyuna alıştırılır. Yani kuzuya süt ana bulunur. Şayet yakma hadisesi gerçekleşmez ise biberonla elle beslenir.
AĞIZ SÜTÜ (KOLOSTRUM)
Kuzular doğumdan sonra ağız sütünü mutlaka almalıdır. İlk 24 sa.ten sonra ağız sütü verilmesi durumunda geç kalmış oluruz. Bazı yetiştiriciler ağız sütü ishal yapıyor diye hiç içirmemekte veya az içirmektedirler. Bu uygulama tamamen yanlıştır. Eğer ağız sütünü içirmezsek kuzularımız hastalanır ve iyi gelişemezler.
KUZULARIN BESLENMESİ
Kuzular, bir haftalık oluncaya kadar analarıyla doğum bölmesinde kalırlar. Şayet ikiz doğum ise bu süre birkaç gün daha uzatılabilir. Bir hafta sonra mera ve hava şartları müsaade ettiği sürece ana koyunlar meraya çıkarılır. Kuzular ise yaş gruplarına ayrılarak kuzu bölmesine konurlar. Emiştirme, sabah ve akşam olmak üzere günde iki kez yapılır.
Kuzuların önüne 15. günden itibaren kaliteli kuru ot veya kuru yonca otu ve kuzu başlangıç yemi konulur. Kuzular böylece yavaş yavaş yemeyi öğrenirler. Kuzular bir aydan sonra meraya çıkartılabilir. Kuzu sürüleri anaç sürüden ayrı olarak otlatılmalı ve sürü mevcutları 150-200 kuzu arası olmalıdır.
Damızlığa ayrılan kuzular 3-4 ay analarını emerler. Sütten kesimden sonra erkek ve dişi kuzular ayrı sürüler halinde otlatılırlar. Meraya ilave olarak günde 200-300 gr. kesif yem takviyesi yapılmalıdır.
Kış mevsiminde doğan kuzular meraya çıkamadıkları için onlara iyi kalitede kuru ot veya kuru yonca otu temin etmeliyiz. Zorunlu olmadıkça kuzulara hububat samanı vermemeliyiz. Çünkü, kuzular samandan yeteri kadar yararlanamazlar. Kuzu bölmelerinde kuzuların önünde sürekli temiz ve ılık su ve yalama taşı bulundurmalıyız.
ERKEK kuzulara günde 1 kg kuru ot veya kuru yonca otuyla 300-400 gr. kesif yem vermeliyiz.
DİŞİ kuzulara günde 700 gr. kuru ot veya kuru yonca otuyla 200-250 gr. kesif yem vermeliyiz. Bu miktarlar mevsim ve kuzunun durumuna göre bir miktar artırılabilir.
Kuzular kuzu bölmelerine yaş veya cüsse büyüklüğüne göre gruplar halinde konmalıdır. Aksi halde zayıf kuzular güçlü kuzuların arasında yem yiyemezler, kavruk kalırlar ve kuzu ölümleri artar.
|
• Kuzu bölmelerinin altı temiz ve kuru olmalı ve hava cereyanı olmamalıdır.
• Kuzu bölmelerinde kuzu sayısı aşırı olmamalıdır.
• Kuzunun anasını emip ememediğini en iyi emişme sırasında tespit edebiliriz. Anasını bulamamış kuzu sürekli meler, bir telaş içindedir, daima anasını arar, midesi çökmüştür. Zamanla iyice zayıflar eğer fark edemezsek kuzu ölebilir.
• Kuzulara 15’ inci günden itibaren kaliteli kuru ot ve kuzu başlangıç yemi verelim.
• Kuzular meraya çıkmaya başlayınca otlatma öncesi bir miktar kuru ot verelim ve mutlaka enterotoksemi (başak, kılcık) aşısını yaptıralım.
Aşağıda birkaç kesif yem örneği bulunmaktadır.
| KUZU İÇİN KESİF YEM ÖRNEKLERİ | ||
| YEMLER | 1.Örnek | 2. Örnek |
| Arpa | 46.0 | 30.0 |
| Buğday Kepeği | 10.0 | 10.0 |
| Mısır | - | 20.0 |
| Soya Küspesi | 20.0 | - |
| Pamuk Küspesi | 20.0 | 20.0 |
| Ayçiçeği Küspesi | - | 16.0 |
| Tuz | 1.0 | 1.0 |
| Mermer Tozu | 2.5 | 2.5 |
| Vitamin-Mineral | 0.5 | 0.5 |
| TOPLAM | 100 | 100 |
KUZU BESİSİ
Kuzu besisi koyunculuğun en önemli kısmıdır.Çünkü koyunculukta yetiştiriciye para kazandıracak en avantajlı et üretimi kuzu besisi döneminde olur.
Kuzuların besisi, besi süresi ve besi sonu ağırlığına göre aşağıdaki şekillerde yapılır.
Entansif (Yoğun) Kuzu Besisi:
En uygun besi olup, dört aylığa kadar olan besi şeklidir.
Genç kuzuların entansif besisinde kuzular 300-350 gr’lık ortalama günlük canlı ağırlık artışıyla, 4 aylık olduklarında 35-40 kg canlı ağırlıkta olmalıdırlar. Bu yaşta kesilmiş kuzular et rengi, yağlılık, sertlik, nemlilik vb. diğer et özellikleri bakımından tüketiciyi tatmin etmelidir.
Bu sistemde öncelikle anaç sürümüz gayet sağlıklı ve süt verimi en azından yavrusunu rahatlıkla besleyecek düzeyde olmalı ve yavru yüksek ağırlıkta doğmuş olmalıdır. Sürümüzde yapacağımız gençleştirme oranını tespit ettikten sonra, kendimize damızlık olarak tespit ettiğimiz hayvanları 105 gün kadar anadan süt emzirmeye devam etmeliyiz.
Bunun dışında kalan kuzuları da besi hayvanı olarak kabul etmeliyiz. Besiye alınacak kuzular 45 gün civarında, hem anadan süt emmeli ve hem de bir yandan dane yem yemeye alışmalıdır. Kuzular 45 günlük olunca canlı ağırlıkları da 15-20 kg’ a ulaşmalıdır.
Çünkü birinci melez döller genelde hem ananın hem babanın üstün yönlerine sahip olarak doğmaktadırlar.
Kuzuları erkenden kesiyoruz. Kuzu 8-10 kg olunca doğru kasaba gidiyor. Hem çiftçinin kaybı hem ülkenin kaybı var. Kuzular 1,5-2 ay süt emseler, sonra 2 ay kadar besiye alınsalar, 18-20 kga kolayca ulaşabilirler.
45 günlük besilik kuzular tamamen analarından ayrılarak ayrı bir bölmeye alınmalı ve önlerine beside kullanacağımız yemler konularak birkaç gün içerisinde alışmaları sağlanmalıdır. Bu durumdaki kuzu anadan ayrılma stresini 2-3 gün içerisinde atlatacak ve en fazla bir hafta içerisinde yeni şartlara uyum gösterecektir.
Kuzular havadar ve temiz bir ortamda bulunmalı ve önlerinde devamlı temiz içme suyu bulunmalıdır.
Yem fabrikalarından temin edeceğimiz veya kendi imkanlarımızla yapabileceğimiz besi yemleriyle bir haftalık alıştırma döneminden sonra 60 gün kadar beside tutabiliriz. Bu süre sonunda kuzularımızın ayakta ortalama canlı ağırlıklarını 35-40 kg civarına ulaştırmış olmalıyız.
Yapılan bir çok araştırma göstermiştir ki, 40 kg canlı ağırlıktan sonra kazanılan her kg canlı ağırlık, daha çok iç yağı ve kabuk yağı şeklinde olmaktadır. Bu durum, aynı zamanda kesim hanelerde etin kaliteli kuzu eti fiyatlarından alınmasında sıkıntılar oluşturmaktadır. Eskiden beri şikayetçi olduğumuz erken kuzu kesimini bu şekilde yok etmiş oluruz ve her yıl yüz binlerce tonu bulan et kaybını engellemiş oluruz.
Bu sistemin ayrı bir avantajı da yavrusu besiye alınacak anaç koyunun 45 gün sağımına devam edilerek sütten bir kazanım sağlanmasıdır. Elde edilecek bu sütle yavruya verilecek besi yemlerinin masrafı karşılanabilir.
Kuzu besisinde kullanabileceğimiz yoğun yem karışımlarına örnek reçeteler.
| 1.ÖRNEK | |
| Ham Maddeler | Miktar (Kısım veya kg) |
| Arpa |
73.0
|
| Ayçiçeği küspesi |
25.0
|
| Pamuk tohumu küspesi |
-
|
| Soya küspesi |
-
|
| Mermer tozu |
1.4
|
| Mineral katkı+vitamin |
0.1
|
| Tuz |
0.5
|
| TOPLAM |
100
|
| 2. ÖRNEK | |
| Ham Maddeler |
Miktar (Kısım veya kg)
|
| Arpa |
76.0
|
| Ayçiçeği küspesi |
-
|
| Pamuk tohumu küspesi |
22.0
|
| Soya küspesi |
-
|
| Mermer tozu |
1.4
|
| Mineral katkı+vitamin |
0.1
|
| Tuz |
0.5
|
| TOPLAM |
100
|
| 3. ÖRNEK | |
| Ham Maddeler |
Miktar (Kısım veya kg)
|
| Arpa |
83.0
|
| Ayçiçeği küspesi |
-
|
| Pamuk tohumu küspesi |
-
|
| Soya küspesi |
15.0
|
| Mermer tozu |
1.4
|
| Mineral katkı+vitamin |
0.1
|
| Tuz |
0.5
|
| TOPLAM |
100
|
Alıştırma :
Besiye başlarken, kuzulara hemen besi yemi verilmez. Hayvanlar sindirim bozukluğuna uğrar. Önce, kuzu büyütme yemine azar azar besi yemi katılır. Sonra, her iki yem ayrı yemliklere konur. Böylece bir hafta alıştırılır, sonra büyütme yemi verilmez olur.
Sütten kesme:
Besiye alınan kuzular sütten kesilir. Hem süt, hem besi yemi kuzuya ağır gelir. Koyun kuzusunu görmezse sütü kesilmez. Ama, besiye başladıktan sonra 15 gün kadar, sağımdan sonra kuzular analarının yanına katılabilir.
Erkek besisi:
Erkek kuzular, aynı yemi yedikleri halde, dişi kuzulardan daha çok et tutarlar. Erkeklerin besi kabiliyeti daha yüksektir. Onun için, yoğun kuzu besisinde erkek kuzular daha iyi sonuç verir.
Aşı:
Besiden önce, kuzulara enterotoksemi aşısı yapılmalıdır. Meraya çıkmamış kuzularda parazit mücadelesi gerekmez.
Selenyum:
Bazı bölgelerin toprak ve bitkilerinde selenyum eksikliği görülür. Buralarda, kuzularda beyaz kas hastalığı çıkar. Onun için, kuzulara selenyumlu, E vitaminli mineral ve vitamin karışımları verilir.
Yoğun kuzu besi için şöyle bir yemleme düzenlenebilir:
YAŞ
(HAFTA) |
CANLI AĞIRLIK
(KG) |
YEM
(GR) |
KURU PANCAR POSASI (GR)
|
KURU OT
(GR) |
9
|
20
|
600
|
-
|
sınırsız
|
11
|
24
|
800
|
-
|
sınırsız
|
13
|
28
|
900
|
100
|
150-300
|
15
|
33
|
1000
|
200
|
150-300
|
17
|
38
|
1200
|
300
|
150-300
|
SÜT KUZUSU BESİSİ :
Bu da hızlı besidir ve 4 ayda 35-40 kg canlı ağırlık elde etmek için yapılır. Kuzu hem anasını emer, hem de bolca kesif yem yer. Çok kaliteli eti olur, ancak 4 ay boyunca koyunun sütü kuzuya gider. Bu da önemli kayıptır.
Süt kuzusu besisinde kuzuların gelişmesi daha çok anaların süt verimine bağlıdır.Bunun için anaç koyunlar 16 haftalık besi süresince fazla süt verebilmeleri için çok iyi beslenmelidirler.
|
Aşağıdaki çizelgede besi sırasında kuzulara verilecek kesif yem ve ot miktarları gösterilmiştir.
| Kuzunun yaşı (hafta) |
Kesif Yem Miktarı (gr) |
Kuru Ot Miktarı (gr) |
| 3 | 50 | Serbest |
| 5 | 200 | Yiyebildiği kadar |
| 7 | 400 | Yiyebildiği kadar |
| 9 | 600 | Yiyebildiği kadar |
| 11 | 800 | 400 gr’a kadar |
| 13 | 1000 | 400 gr’a kadar |
| 15 | 1200 | 400 gr’a kadar |
11. haftadan sonra kuru ot kuzular daha fazla kesif yem yiyebilsin diye sınırlandırılıyor. Kesif yemler , tahıllar ve yağlı tohumlardan oluşur.Arpa, mısır, buğday ve yulaf gibi tahıllar kesif yemin % 70-80’ i kadar olmalıdır.Soya küspesi, pamuk tohumu küspesi, ayçiçeği küspesi gibi yağlı tohum küspeleri de % 20-30 kadar olmalıdır. Tabii, bunlara mineral maddeler ve vitaminler de eklenmelidir. Yem örnekleri:
| 1. REÇETE | |
| YEMLER | MiKTAR |
| Arpa | 35 kısım |
| Buğday kepeği | 6 kısım |
| Mısır | 30 kısım |
| Kolza küspesi | 5 kısım |
| Soya küspesi (Ekstraksiyon) | 20 kısım |
| Vitamin + Mineral + Yemlik Kireç | 4 kısım |
| 2 . REÇETE | |
| YEMLER | MİKTAR |
| Arpa | 30 kısım |
| Yulaf | 12 kısım |
| Buğday kırığı | 25 kısım |
| Buğday kepeği | 10 kısım |
| Soya küspesi (Ekstraksiyon) | 20 kısım |
| Vitamin + Mineral + Yemlik Kireç | 3 kısım |
| 3 . REÇETE | |
| YEMLER | MİKTAR |
| Arpa | 26 kısım |
| Yulaf | 35 kısım |
| Buğday kırığı | 10 kısım |
| Pamuk tohumu küspesi -Ekstraksiyon | 15 kısım |
| Ayçiçeği küspesi | 10 kısım |
| Vitamin + Mineral + Yemlik Kireç | 4 kısım |
Daha az kesif yem ve daha çok kaba yem ile yapılan besidir. Uzun sürer.
Kuzular 3 aylık olunca sütten kesilir, en iyi meraya salınır.3-4 ay merada beslenir. Mera çok iyi değilse, günde 2-4 kg silo yemi yedirilir (mısır, pancar yaprağı, çayır otu silajı gibi). Ayrıca, günde 500-600 gr. da kesif yem verilir.
Bu besi sonunda, kuzular 40-50 kg canlı ağırlığa ulaşırlar.
TOKLU BESİSİ
Kuzular 10-12 aylık oluncaya kadar besiye alınır. Besi sonunda 55-60 kg gelmeleri beklenir.
Toklu besisinin geçerli olacağı şartlar tamamen mera ağırlıklı koyunculuk yapılan yerlerdir. Entansif şartların sağlanamadığı yani yoğun kuzu besisine uygun şartların olmadığı yörelerde ekonomik olabilecek bir besi şeklidir.
Bu durum Doğu Anadolu bölgemiz şartları için söz konusudur. Bu bölgemizde yüksek yaylalarda bulunan otlakların değerlendirilmesi ile ilgili gelenek haline gelmiş pek masraf gerektirmeyen bir besi şeklidir.
Toklu bir yaşını geçtikten ve 50-55 kg
ağırlığa ulaştıktan sonra besiye son verilir. Bu yaş ve ağırlıktaki
hayvan oldukça yağlıdır ve eti gevrek değildir, fakat bu bölgemizin
insanının tüketim alışkanlığı olduğundan ve yöre ekonomik şartları
bunu gerektirdiğinden halen uygulanmaya devam edilmektedir.
Merada toklu besisiErkek kuzular, İlkbahardan başlayıp sonbahara kadar meralarda otlatılır. Meraların geniş ve zengin olması gerek. Büyük kuzu sürüleriyle, ucuz bir besi sonunda, her toklu 50-55 kg.a ulaşır.
Ağılda toklu besisi
Kuzular 6 aylıktan sonra daha yavaş büyürler. Ağırlık artışı azalır. Kilo artışı için daha çok yem vermek gerekir. Onun için besicilikte kar azalır.
Beside kullanılan kesif yem asla % 70’ den fazla olmamalı ve tam besi yemlerine hemen geçmemelidir. Besi yemi alıştırarak verilmelidir. Önce azar azar, sonra biraz daha fazla vererek, 15 gün kadar bu alıştırmaya devam etmelidir. Başlangıçta 400-450 gr. kesif yem verilir. Her gün 100-200 gr. artırılarak yedirilir.
Çiftçilerimiz toklu besisinde saman ve yaş pancar posasını çok kullanırlar.
OT MU, SAMAN MI?
İyi kalite çayır otunun protein değeri, samanın 4 katıdır. Enerji değeri ise 1,5 katıdır. Ayrıca, otun mineral ve vitaminleri samandan çok daha zengindir.
Yaş pancar posasının % 90'ı sudur . 1 kg. kuru otun verdiği enerjiyi, 5-6 kg yaş pancar posası verebilir. Besin maddeleri bakımından çok fakirdir. Eğer çok kolay ve ucuza bulabiliyorsak, beside kullanabiliriz. Ancak, aşırı şekilde kullanmak, besiyi buna dayandırmak hata olur. Tavsiye edilmez.
Toklu besisine başlarken şunlara dikkat etmelidir:
Dinlendirme:
Besiye alınacak toklular uzaktan getirilmiş olabilirler. Hayvanlar hırpalanmış, yorulmuştur.Aç olabilir, susuz olabilir. Dayanıklılığı azalmıştır. Hemen hastalanabilirler. Ölebilirler. Onun için önce güzelce dinlenmeleri gerekir. Birkaç gün kuru çayır otu ve yonca verilir, hemen besiye başlanmaz.
Parazitler:
İç ve dış parazitler hayvanın yediğine ortaktır. Hayvanı halsiz düşürür. Onun için, parazit mücadelesi yaparak işe başlamak gereklidir.
Kırkım:
Kırkım hem yararlı, hem karlıdır. Hele sıcak mevsimde veya kapalı ahırda besi yapılıyorsa, kırkım gerekir. Soğuk ve yağışlı zamanlarda ise kırkımdan vazgeçmek doğru olur.
Kaydol:
Kayıtlar (Atom)